Barbakan – element obronny murów obronnych Starego Miasta, zlokalizowany w ciągu ul. Nowomiejskiej.

Jest to murowana budowla wysunięta przed linią murów miejskich.
Warszawski Barbakan został wzniesiony w 1548 roku według projektu Jana Baptysty Wenecjanina jako ostatni element i dopełnienie podwójnej linii murów miejskich. Został połączony z Basztą Prochową oraz Bramą Nowomiejską, tworząc tak zwaną Bramę Zakroczymską. Barbakan wybudowano w stylu gotyku mazowieckiego z elementami renesansu, uzyskał formę potężnej, półkolistej bastei zwieńczonej renesansową attyką ze sterczynami, przeprutą okrągłymi otworami. Po obu stronach został ujęty dwiema okrągłymi basztami wspartymi na filarach mostu. Pierwotnie barbakan miał zwodzony most nad suchą fosą oraz odrzwia i opuszczaną kratę, tzw. bronę. Wjazd zrobiony został z ukosa, aby utrudnić znajdującemu się na wprost wrogowi. Wewnątrz Barbakanu znalazł się korytarz, z którego wyprowadzono małe okienka pozwalające na dodatkowy ostrzał w przypadku, gdyby nieprzyjaciel przedostał się do wnętrza barbakanu.

Już w chwili jego wybudowania barbakan był anachroniczny i nie spełniał ważniejszych funkcji obronnych, głównie wskutek rozwoju artylerii. Tylko raz w swej historii uczestniczył w obronie Warszawy – podczas potopu szwedzkiego bronili go okupujący miasto żołnierze szwedzcy podczas oblężenia prowadzonego przez wojska króla Jana Kazimierza. Jego odbijanie miało miejsc 30 czerwca 1656 roku, jednak jeszcze wówczas zakończyło się niepowodzeniem. W XVIII wieku barbakan częściowo rozebrano, a w XIX wieku jego mury włączono w obręb nowo wybudowanych w jego miejscu kamienic – wśród nich była bogato zdobiona kamienica Piwnica Gdańska.

W latach 1937-1938 pod kierownictwem Jana Zachwatowicza podjęto się odtworzenia murów obronnych, zrekonstruowano ich część aż do Bramy Pobocznej oraz odkryto i odsłonięto zachodnią część mostu Barbakanu. Część zrekonstruowanych murów oficjalnie otwarto 10 października 1938 roku w obecności prezydenta miasta Stefana Starzyńskiego. Do pełnej rekonstrukcji potrzebne było wykupienie sąsiednich kamienic, jednak nie zrealizowano tego z braku funduszu, a następnie z powodu wybuchu II wojny światowej. Podczas powstania warszawskiego cała zabudowa Starówki uległa zniszczeniu, jednak zarówno zrekonstruowane fragmenty murów i barbakanu, jak i relikty Barbakanu w dawnych kamienicach przy Nowomiejskiej nr 18/22 i nr 24, przetrwały we względnie dobrym stanie.

Po wojnie, z braku środków, Biuro Odbudowy Stolicy postanowiło nie odbudowywać kamienic okalających dawne mury miejskie. W zamian postanowiono odsłonić ich pozostałości i odbudować barbakan. Rekonstrukcji dokonano w latach 1953-1954 pod kierownictwem Wacława Podlewskiego we współpracy z Krystyną Kognowicką, Jerzym Brabanderem i Zdzisławem Tomaszewskim na podstawie XVII-wiecznych rycin, jednak bez części szyi od strony miasta oraz z błędnie odtworzoną zewnętrzną formą portalu wjazdowego. Dalsze prace rekonstrukcyjne prowadzono w latach 1958-1963 pod okiem Jarosława Widawskiego. W 2005 roku część wnętrz przeznaczono na cele wystawowe.

Wewnątrz Barbakanu umieszczona jest tablica pamiątkowa z napisem: 1656 – 1956 / pamięci bohaterskich czynów żołnierza i ludu polskiego w trzechsetną rocznicę wyzwolenia stolicy od najazdu szwedzkiego / hołd składają mieszkańcy Warszawy.